Jest wieczór 24 grudnia. Aromat suszu, unoszący się w mieszkaniu, przyjemnie drażni nozdrza domowników. W centralnym punkcie salonu stoi uginająca się pod ciężarem dekoracji choinka, przed upadkiem chronią ją chyba tylko przepastne pudła z prezentami. Zmysł słuchu rozpoznaje dobrze znane mu dźwięki - to pierwsze tej zimy melodie kolęd. Świąteczny barszcz biały, wrząc w wielkim garze, daje sygnał, że jest już gotowy na podanie.
Jednak z rozpoczęciem kolacji wigilijnej pani domu musi poczekać na znak dany jej przez przyklejone do parapetu okna dzieci. Nie jest to znak byle jaki, ale dany z nieba, a brzmi: „Pierwsza gwiazdka!”.
Być może znana jest Ci ta świąteczna sceneria. Ale czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego Wigilia wygląda tak, a nie inaczej? Skąd wziął się pomysł na świąteczne ozdabianie iglastych drzew? Dlaczego na wigilijnym stole musi znaleźć się 12 potraw? I czemu kolacja wigilijna nie może rozpocząć się bez pierwszej gwiazdki? Sprawdź dawne i współczesne zwyczaje wigilijne, dowiedz się, skąd się wzięły i odkryj, jak zmieniały się przez wieki!
Choinka - talizman chroniący nasz dom
Niektórzy uważają, że bożonarodzeniowa choinka ma swój początek już w zwyczajach starożytnych, którzy celebrowali swoje święta, korzystając z zielonych dobrodziejstw Matki Natury. Rzymianie na przykład czcili bogów, ozdabiając pnie drzew bluszczem, a Egipcjanie przynosili do swoich domów liście palmowe, jako znak uczczenia przesilenia zimowego. Jednak tradycja ubierania choinki, kontynuowana do dziś, sięga korzeniami XV i XVI-wiecznych zwyczajów mieszkańców Alzacji. Wierzyli oni, że choinka ma moc odpędzania złych duchów. Symbolizowała:
- płodność,
- istnienie,
- życie,
- odrodzenie.
Także dekoracje wieszane na drzewkach - jabłka, orzechy, łańcuchy, światełka, dzwoneczki, gwiazda betlejemska - miały swoje znaczenia. Jabłka na przykład zapewniały zdrowie i urodę, orzechy – moc i dobrobyt, łańcuchy służyły natomiast wzmacnianiu więzi rodzinnych. I mimo iż mieszkańcy Alzacji okrzyknięci zostali przez Kościół katolicki poganami, tradycja ozdabiania choinki z czasem zakorzeniła się także w katolicyzmie. Dziś zwyczaj ten stanowi jedną z najważniejszych tradycji bożonarodzeniowych, choć nie ma już tak dużego znaczenia symbolicznego jak dawniej.
12 potraw, czyli dostatek dla całej rodziny gwarantowany
Wigilia była i w większości domów pozostaje posiłkiem postnym (choć kilka lat temu prawo kanoniczne zniosło obowiązek postu), co nie znaczy, że jest to kolacja zubożała. Bynajmniej! Zgodnie z tradycją na stole powinno znaleźć się 12 potraw, będących symbolami 12 apostołów, którzy zasiedli z Chrystusem do ostatniej wieczerzy. Dla niektórych liczba 12 jest po prostu odniesieniem do 12 miesięcy, na które dzielimy rok. Nie zawsze jednak na wigilijnym stole znajdowało się 12 dań. Niegdyś było ich 11 (na dworach magnackich), 9 (na dworach szlacheckich), 7 lub 5 (u biedniejszych mieszkańców miast). Wierzono bowiem, iż liczby nieparzyste przynoszą szczęście. Zgodnie z tradycją potrawy wigilijne powinny zawierać płody ziemi – zboża, mak, grzyby etc. Składniki te mają zapewnić domownikom dostatek i siłę w nadchodzącym roku. Jednak aby magiczna moc wigilijnych potraw zadziałała, należy spróbować każdej z nich, bez wyjątku. Podstawę tradycyjnej kolacji wigilijnej stanowią głównie ryby, grzyby, potrawy z kapustą, mak, kompot z suszonych owoców, kutia oraz wigilijne barszcze i zupy (w zależności od regionu Polski wykorzystuje się różne , barszcz czerwony z uszkami, zupę grzybową czy rybną).
Pierwsza gwiazdka – bez niej ani rusz
Tradycyjnie wieczerzę wigilijną rozpoczyna pojawienie się na niebie pierwszej gwiazdy. Jest to odwołanie do historii biblijnej, wg której Gwiazda Betlejemska wyznaczała drogę Trzem Królom, poszukującym miejsca narodzin Jezusa. Zadanie wypatrywania pierwszej gwiazdy na wigilijnym niebie zazwyczaj powierza się dzieciom. Naukowcy co roku podają do wiadomości, jaka gwiazda i o której godzinie zaświeci pierwsza na niebie w wieczór 24 grudnia. Warto więc co roku w grudniu śledzić astronomiczne nowinki.
Dzieci dają znak! Nareszcie opłatek może zostać połamany, wigilijny barszcz biały podany na stół, kolędy głośno odśpiewane, a prezenty odpakowane. Mamy nadzieję, że w te święta Ty także znajdziesz pod bożonarodzeniową choinką swój wymarzony podarek
