Aresztowani, internowani, szykanowani. Wczoraj w Warszawie dziewięcioro płocczan zostało odznaczonych Krzyżem Wolności i Solidarności za przejścia sprzed 30 lat.
Podczas czwartkowej uroczystości w Instytucie Pamięci Narodowej ponad 50 osób, w tym dziewięcioro płocczan, zostało odznaczonych Krzyżami Wolności i Solidarności, najmłodszym odznaczeniem państwowym nadawanym działaczom opozycji antykomunistycznej z lat 1956-1989.
Właśnie oni trzy dekady temu potajemnie wydawali nieprawomyślną prasę, roznosili ulotki, organizowali pomoc dla tych, którym jako wrogom władzy ludowej wiodło się wyjątkowo kiepsko. Potem organizowali „Solidarność" w swoich zakładach pracy: w szpitalu, w Petrochemii, w Fabryce Maszyn Żniwnych, w banku. Gdy nadszedł pamiętny 13 grudnia 1981 roku, większość z nich zostało internowanych. Stracili pracę i zdrowie. Na niektórych wielka trauma ponurych lat 80. odcisnęła niezatarte piętno i nawet dziś trudno im ze spokojem mówić o słusznie minionych czasach. Teraz, po ponad 30 latach, inni przypominają ich zasługi w walce różnymi sposobami z komunistyczną dyktaturą.
Jak podczas uroczystości mówił prezes IPN, Łukasz Kamiński oznaczenie ma być znakiem wdzięczności Rzeczpospolitej dla walczących o wolność. – Choć sama historia Krzyża Wolności i Solidarności jest krótka – został on po raz pierwszy wręczony zaledwie pięć lat temu, to tradycja, która za nim stoi, jest dużo dłuższa, bo stanowi ją Krzyż Niepodległości, ustanowiony w roku 1930 z inicjatywy Aleksandry Piłsudskiej - słowa prezesa IPN cytuje biuro prasowe. - W czasie II RP Krzyżem Niepodległości honorowano wszystkich tych, którym zawdzięczaliśmy drugą niepodległość Polski.
Wśród odznaczonych płocczan są trzy panie. Listę otwiera Grażyna Przybylska-Went, płocka lekarka, opozycjonistka, działaczka Solidarności w szpitalu na Winiarach, w stanie wojennym internowana w ośrodkach odosobnienia i więzieniach, w latach 1986-1986 przewodnicząca Zarządu NSZZ „Solidarność” Organizacji Regionu Płockiego.
Krzyżem Wolności i Solidarności odznaczono również Elizę Jadczak, członkinię Solidarności w Przedsiębiorstwie Robót Termoizolacyjnych i Antykorozyjnych „Izokor-Instal”, dwukrotnie aresztowaną za działalność opozycyjną wrogą władzy ludowej oraz Aleksandrę Tryszydło-Pacławską, działaczkę „Solidarności” w ówczesnym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Przemysłu Rafineryjnego, internowaną w stanie wojennym w areszcie śledzym i ośrodku odosobnienia.
Odznaczenie państwowe trafiło również do rąk Konrada Łykowskiego. O legendzie płockiej Solidarności pisaliśmy już kilkakrotnie. W poruszającym wywiadzie, który przeprowadziliśmy kilka lat temu, były opozycjonista wspominał lata internowania i szykan w stanie wojennym.
Pamiętano także o działaczach Solidarności z innych płockich zakładów pracy - odznaczono Jakuba Chmielewskiego z ówczesnych Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych (to on w naszej opowieści o Czerwcu ’76 jeździł po Płocku swoją syrenką, ostrzegając protestujących), Andrzeja Czupryna z Ośrodka Badawczo-Rozwojowym w Fabryce Maszyn Żniwnych, Jerzego Kucharskiego, który działał w Solidarności w Oddziale Narodowego Banku Polskiego w Płocku. Wszyscy w stanie wojennym zostali internowani w ośrodkach odosobnienia, aresztach śledczych i zakładach karnych.
Nie zapomniano również o najmłodszym pokoleniu opozycji antykomunistycznej - Krzyż trafił do rąk znanego w Płocku historyka Jacka Pawłowicza, w latach 80. współzałożyciela Konfederacji Polski Niepodległej, dziś dyrektora Muzeum Żołnierzy Wyklętych, a także Roberta Kaloty, związanego z Solidarnością, KPN i FMW
Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony w sierpniu 2010 r. W precedencji, czyli kolejności noszenia odznaczeń, zajmuje miejsce pomiędzy Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami a Złotym Krzyżem Zasługi. W ubiegłym roku odznaczenie trafiło do rąk trzech opozycjonistów z Płocka: Mariusza Nosarzewskiego, Jacka Słomińskiego i Roberta Dobkowskiego.
Za IPN przedstawiamy krótkie notki biograficzne odznaczonych osób związanych z Płockiem. Zachęcamy również do przeczytania wspomnień niektórych z tych osób na naszym portalu:
Biogramy przedstawione przez IPN:
Chmielewski Jakub Leszek pełnił funkcj wiceprzewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku. W dniu 13.12.1981 r. został internowany i osadzony początkowo w Zakładzie Karnym we Włocławku, a od 03.08.1982 r. w Zakładzie Karnym w Kwidzynie. Z internowania zwolniony został w dniu 26.11.1982 r. W grudniu 1982 r. był jednym z organizatorów pomocy materialnej dla osób represjonowanych oraz byłych działaczy „Solidarności” internowanych po ogłoszeniu stanu wojennego.
Czupryn Andrzej był działaczem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym w Fabryce Maszyn Żniwnych w Płocku, gdzie pełnił m.in. funkcję przewodniczącego Komisji Wydziałowej. W dniu 13 grudnia 1981 r. został internowany decyzją Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Płocku. Osadzony w Ośrodku Odosobnienia Internowanych we Włocławku. Zwolniony w dniu 11 czerwca 1982 r. W ramach represji Służba Bezpieczeństwa zastrzegła mu możliwość wyjazdów zagranicznych w okresie od 30 kwietnia 1983 r. do 30 kwietnia 1988 r.
Jadczak Eliza była członkinią NSZZ „Solidarność” w Przedsiębiorstwie Robót Termoizolacyjnych i Antykorozyjnych „Izokor-Instal” w Płocku. Jednocześnie wchodziła w skład zespołu redakcyjnego tygodnika „Solidarność Ziemi Płockiej”. Po wprowadzeniu stanu wojennego aktywnie zaangażowała się w działalność w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarności”. Opracowywała, sporządzała i drukowała ulotki. Za co, na mocy postanowienia Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w Łodzi została tymczasowo aresztowana. W okresie od 8 maja do 13 sierpnia 1982 r. przebywała kolejno w Aresztach Śledczych w Łodzi i w Warszawie – Mokotowie oraz w Zakładzie Karnym nr 2 w Łodzi. W dniu 12 sierpnia 1982 r. wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w Łodzi została uniewinniona od zarzucanych jej czynów. Od września 1983 r. współkierowała Niezależną Grupą Samoobrony Społecznej w Płocku w ramach, której od grudnia 1983 r. wydawano biuletyn informacyjny „Wolny Strzelec”. W ramach represji za podjęcie tej działalności pani Eliza Jadczak została ponownie aresztowana postanowieniem Prokuratury Rejonowej w Płocku. W okresie od 17 kwietnia do 26 lipca 1984 r. przebywała w Areszcie Śledczym w Warszawa-Mokotów.
Kalota Robert był aktywnym członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” i Konfederacji Polski Niepodległej w Płocku. Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaprzestał prowadzenia działalności opozycyjnej lecz uczestniczył pracach podziemnej „Solidarności” m.in. w sporządzaniu i kolportażu nielegalnych ulotek i pism. W dniu 13 kwietnia 1983 r. został tymczasowo aresztowany w związku z zarzutami Prokuratury Rejonowej w Płocku dotyczącymi udziału w nielegalnej organizacji i osadzony w Zakładzie Karnym w tym mieście. Zwolniony w dniu 25 lipca 1983 r. w ze względu na umorzenie postępowania na podstawie przepisów o amnestii, zastosowywano wobec niego dwuletni okresem próby. W kolejnych latach nadal brał udział w działaniach podziemia w Płocku, uczestniczył w demonstracjach Federacji Młodzieży Walczącej, publikował w pismach wydawanych przez tę organizację, kolportował ulotki. Za swoją działalność był karany grzywnami przez Kolegium do spraw Wykroczeń m.in. Jednocześnie władze zastrzegły mu możliwość wyjazdów zagranicznych w okresie od czerwca 1988 r. do czerwca 1990 r.
Kucharski Jerzy Zbyszko był aktywnym działaczem w Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w Oddziale Narodowego Banku Polskiego w Płocku. Został internowany w dniu 16 grudnia 1981 na wniosek Wydziału V KWMO w Płocku z powodu prowadzenia „wrogiej” działalności w NSZZ "Solidarność". Osadzony najpierw we Włocławku, potem w Kwidzynie, zwolniony z odosobnienia w dniu do 12 sierpnia 1982 r. Po wyjściu na wolność nadal utrzymywał kontakty z działaczami podziemnej „Solidarności”. W ramach represji Służba Bezpieczeństwa zastrzegła mu możliwość wyjazdów zagranicznych w okresie od 4 lipca 1983 r. do 30 czerwca1986 r.
Łykowski Konrad we wrześniu 1980 r. był inicjatorem powstania Tymczasowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w Fabryce Maszyn Żniwnych w Płocku. Pełnił funkcję przewodniczącego TKZ NSZZ „Solidarność”. Brał udział w powołaniu Tymczasowego Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” Regionu Płockiego. Wszedł w skład Zarządu Tymczasowego Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” Regionu Płockiego. Został wybrany do Zarządu Regionu po przekształceniu MKZ w styczniu 1981 r. w Organizację Regionu Płockiego NSZZ „Solidarność”. W okresie od 13.12.1981 r. do 26.11.1982 r. był internowany na mocy Decyzji nr 73 Komendanta Wojewódzkiego MO w Płocku. Osadzony w Zakładzie Karnym we Włocławku. Od 3.08.1982 r. przeniesiony do Zakładu Karnego w Kwidzynie. Po zwolnieniu z internowania prowadził działalność opozycyjną w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarność” na terenie Płocka. W marcu 1988 r. z jego inicjatywy powstał Płocki Klub Polityczny. W maju 1988 r. wszedł w skład Płockiej Rady „Solidarności”. W kwietniu 1989 r. wybrany na członka Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Organizacyjnego NSZZ „Solidarność” w Płocku. Za udział w „kontrpochodzie” - 1.05.1988 r. ukarany grzywną w wysokości 20 tys. zł. przez Kolegium ds. Wykroczeń.
Pawłowicz Jacek Marian był jednym z założycieli Konfederacji Polski Niepodległej w Płocku, w 1981 r. tworzył w technikum młodzieżówkę KPN. Należał również do NSZZ „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaprzestał działalności opozycyjnej, przygotowywał i kolportował ulotki antyrządowe. Z powodu prowadzonej działalności został w dniu 13.04.1983 r. aresztowany i osadzony w Zakładzie Karnym w Płocku gdzie przebywał do 25.07.1983 r. Od 1987 r. zaangażował się w działalność związaną z reaktywacją PPS-u. Wszedł w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS, brał udział w nielegalnych zebraniach PPS-u w Warszawie, Wrocławiu i Krakowie. Zajmował się również wydawaniem i kolportażem pisma „Robotnik Mazowiecki” w Płocku. We wrześniu 1988 r. we Wrocławiu wziął udział w głodówce członków PPS i Ruchu „Wolność i Pokój”, która była protestem przeciwko aresztowaniu działaczy tych organizacji. Był kilkakrotnie zatrzymywany na 48 godzin i karany przez Kolegium ds. Wykroczeń we Wrocławiu i Płocku.
Przybylska-Wendt Grażyna była wiceprzewodniczącą Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Płocku oraz członkiem Komisji Krajowej, należała również do zespołu redakcyjnego niezależnego „Biuletynu Informacyjnego” oraz regionalnego pisma „Solidarność Ziemi Płockiej”. Z powodu prowadzonej działalności została w dniu 13 grudnia 1981 r. internowana i osadzona początkowo w Zakładzie Karnym w Strzebielinku a następnie w Zakładzie Karnym w Bydgoszczy-Fordonie, Ośrodku Odosobnienia w Gołdapi a wreszcie w Ośrodku Odosobnienia w Darłówku. Po zwolnieniu z internowania, w dniu 25 marca 1982 r., nadal prowadziła działalność opozycyjną w podziemnych strukturach „Solidarności”. Od 1985 r. kierowała konspiracyjnym zespołem wydającym prasę podziemną w Płocku. W l. 1986-1988 była przewodniczącą Zarządu NSZZ „Solidarność” Organizacji Regionu Płockiego.
Tryszczyło-Pacławska Aleksandra była aktywną działaczką Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Przemysłu Rafineryjnego w Płocku, pełniła m.in. funkcję przewodniczącej Tymczasowego Komitetu Założycielskiego. W dniu 13 grudnia 1981 r. została internowana decyzją Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Płocku. Początkowo została osadzona w Areszcie Śledczym w Warszawie-Grochowie a następnie w dniu 15 stycznia 1982 r. przeniesiona do Ośrodka Odosobnienia w Gołdapi. Została zwolniona w dniu 26 marca 1982 r. Po uwolnieniu prowadziła aktywną działalność w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarność” w Płocku. Zdecydowała się na wyjazd emigracyjny do Kanady, gdzie udała się w styczniu 1983 r. W 1986 r. nie otrzymała zgody na powrót do kraju.
