Czas na reformę systemu stypendialnego

Bolączki systemu stypendialnego

Obecnie obowiązujące rozwiązania są tymi samymi, które powstały dobrych 30 lat temu. Od tego czasu w każdej dziedzinie, edukacji nie wykluczając, zaszły zmiany, a system stypendialny trwa w tej samej formie. I niestety nie jest ona pozbawiona wad, mocno rzutujących na możliwość kształcenia się młodych ludzi. Badania na ten temat przeprowadził niedawno zespół pracowników Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (więcej o nim na stronie lepszestypednia.pl).

Płynące z niego wnioski są niepokojące i wskazują główne bolączki obowiązującego obecnie systemu stypendiów socjalnych.

Otóż jak się okazuje, aż ok. 10% maturzystów nie decyduje się na podjęcie studiów ze względów finansowych – ani oni, ani ich rodziny nie mogą sobie pozwolić na taki wydatek. Jednocześnie jedna trzecia studentów deklaruje, że ich sytuacja finansowa jest trudna, a więcej niż połowa musi pracować, by móc się utrzymać. Nierzadko poświęcając zresztą więcej czasu na pracę, niż na studia.

Pomocą dla nich miały być stypendia socjalne – niestety, jedna czwarta uprawnionych do nich ze względu na niski dochód mimo wszystko ich nie otrzymuje. Dodatkowo stypendia wypłacane są późno, ich wysokość stanowi nieraz wielką niewiadomą, a kwoty nie są na tyle znaczące, by faktycznie student mógł się za nie utrzymać.

Mamy więc stypendia socjalne, ale nie takie, które można uznać za skuteczny system pomocowy. Rezultat? Tysiące młodych ludzi pozbawionych możliwości rozwoju lub zmuszonych do dzielenia czasu między naukę i pracę.

Szansa na zmianę?

Wnioski z obserwacji obecnych rozwiązań prowadzą do konstatacji, że reforma stypendiów dla studentów jest konieczna i pilnie potrzebna. W jakim jednak kierunku powinna pójść, by faktycznie pomóc tym, którzy ze względów materialnych nie mogą się kształcić w odpowiednich warunkach i na odpowiednim poziomie?

Wymaga to oczywiście zagwarantowania większej ilości środków na pomoc udzielaną w ramach stypendiów socjalnych. Autorzy propozycji reformy systemu stypendialnego zdają sobie jednak sprawę, że dodatkowe środki będą ciężkie do pozyskania. Dlatego rozwiązaniem ma być także przesunięcie części funduszy wypłacanych za wyniki w nauce na rzecz stypendiów socjalnych. Takie rozwiązanie jest zresztą praktykowane w większości krajów UE – zgadzających się, że umożliwienie kształcenie uboższym jest w w skali kraju najważniejsze.

Rzecz jasna nie jest to jedyna potrzebna zmiana. Reforma systemu zakłada też przejrzysty i prosty system starania się o stypendium. Składanie wniosków o stypendium socjalne przed rozpoczęciem roku akademickiego pozwoli upewnić się kandydatom, czy faktycznie będą mieć zabezpieczenie finansowe na czas studiów. Dzięki temu mogą zdecydować się na studia, które wcześniej wykluczali ze względu na status materialny rodziny.

Kolejnym, milowym wręcz, krokiem jest przeniesienie decyzji o udzieleniu stypendiów socjalnych poza uczelnie. Zautomatyzowanie systemu i ocena statusu materialnego studenta na poziomie jednostek administracyjnych gminy właściwej dla miejsca zamieszkania usprawni i ułatwi cały proces.

Celem nadrzędnym całej reformy systemu jest otwarcie możliwości kształcenia się i rozwoju dla młodych ludzi, którzy z powodów finansowych są pozbawieni tych szans.