Latem nocne niebo potrafi zaskoczyć niezwykłym zjawiskiem – srebrzystymi obłokami, znanymi również jako noctilucent clouds po angielsku czy leuchtende Nachtwolke po niemiecku. Są to tzw. polarne chmury mezosferyczne, powstające w jednej z najwyższych warstw atmosfery – mezopauzie, nawet 100 km nad powierzchnią Ziemi!
Tylko latem i tylko o zmierzchu
Srebrzyste obłoki pojawiają się niemal wyłącznie w okresie letnim – najczęściej w czerwcu i lipcu. To wtedy warunki w górnej atmosferze są najbardziej sprzyjające ich formowaniu. Zjawisko staje się widoczne, gdy Słońce znajduje się tuż pod horyzontem – jego promienie, mimo że nie sięgają już dolnych warstw atmosfery, wciąż oświetlają wyższe partie nieba. W efekcie obserwatorzy mogą podziwiać subtelne, świetliste wstęgi przypominające fale – często w odcieniach srebra, błękitu, a nawet czerwieni.
Skąd się biorą te wyjątkowe chmury?
To, co odróżnia obłoki srebrzyste od innych formacji chmurowych, to ich miejsce powstawania. Mezopauza, gdzie się tworzą, charakteryzuje się ekstremalnie niskim ciśnieniem i temperaturami spadającymi do -100°C. W tych warunkach formują się mikroskopijne kryształki lodu, które potrafią odbijać światło słoneczne nawet po zmroku.
- Powstają niezwykle wysoko, bo aż do 100 kilometrów nad powierzchnią naszej planety. Właściwie są zawieszone w przestrzeni kosmicznej albo bardzo blisko granicy kosmosu, głównie w tak zwanej mezopauzie. To warstwa o bardzo niskiej temperaturze, sięgającej nawet minus 100 st. C - tłumaczy Damian Jabłeka, wicedyrektor Planetarium Śląskiego dla TVP Info.
Do powstania kryształków lodu niezbędne są tzw. jądra kondensacji – malutkie cząsteczki, na których może osadzać się i zamarzać para wodna. Bez nich, w tak rozrzedzonej atmosferze, lód nie miałby szansy się uformować.
Widoczne z bardzo daleka
Dzięki temu, że obłoki srebrzyste unoszą się tak wysoko, można je dostrzec z ogromnych odległości. Nie muszą powstawać bezpośrednio nad obserwatorem – wystarczy, że pojawią się w odpowiednim pasie geograficznym.
- Mogą powstawać dosyć daleko na północ od nas, bo obiekty, które są np. osiemdziesiąt kilka kilometrów nad ziemią, jesteśmy w stanie zobaczyć z około tysiąca kilometrów. To znaczy, że mogą utworzyć się gdzieś nad Bałtykiem, a my nawet z południa Polski jesteśmy je w stanie zobaczyć - dodaje Jabłeka.
Do ich obserwacji najlepiej nadadzą się pogodne, bezchmurne noce – między godziną 22:00 a 1:00. Wystarczy spojrzeć w stronę północnego widnokręgu.
Skąd para wodna w takiej wysokości?
Jednym z największych znaków zapytania pozostaje źródło pary wodnej w mezopauzie. Warunki tam panujące są tak ekstremalne, że jej obecność wydaje się trudna do wytłumaczenia.
Jedna z teorii mówi o mikroskopijnych kometach, które wchodząc w atmosferę, uwalniają wilgoć. Inna wskazuje na transport pary wodnej z niższych warstw atmosfery, np. w wyniku zjawisk pogodowych lub erupcji wulkanicznych. Jednak żadna z hipotez nie daje jednoznacznej odpowiedzi.
Coraz więcej uwagi przyciąga także teoria mówiąca o wpływie działalności człowieka – konkretnie lotów kosmicznych.
- Jednak mnie najbardziej podoba się teoria, która mówi o tym, że to nasze loty kosmiczne mają wpływ na tworzenie się obłoków srebrzystych. Rakiety swoimi spalinami rozrzucają jądra kondensacji, wokół których te kryształki lodu mogą się wytworzyć. Właśnie wtedy tworzą się obłoki srebrzyste. To wydaje się już dosyć dobrze udowodniona teoria. Jeżeli lotów jest więcej, to obłoki srebrzyste są widoczne w większej ilości - podkreśla Damian Jabłeka.
Kiedy i jak je obserwować?
Chociaż nie są tak spektakularne jak deszcze meteorów czy zaćmienia Księżyca, srebrzyste obłoki oferują zupełnie unikalne wrażenia wizualne. Największe szanse na ich dostrzeżenie przypadają na czerwiec i lipiec. Warto wtedy udać się poza miasto, z dala od sztucznego oświetlenia, i z cierpliwością wypatrywać jasnych, falujących smug na północnym niebie.
Komentarze (0)