Coraz więcej leków trafia do środowiska naturalnego

Opublikowano wywiad z prof. Piotrem Stepnowskim, chemikiem z Uniwersytetu Gdańskiego, który jest prorektorem tej uczelni. Profesor stwierdził w nim, że do środowiska naturalnego trafia coraz więcej leków, które mogą szkodzić żywym organizmom. Odnosi się do awarii oczyszczalni Czajka. - Tuż po awarii stężenia pięciu najczęściej występujących leków były znacznie podwyższone nie tylko w bezpośrednim sąsiedztwie kolektora warszawskiego, ale także w Płocku, Włocławku czy w Toruniu - czytamy w wywiadzie na stronie naukawpolsce.pap.pl

Leki są obecne w naturalnych zbiornikach i ciekach wodnych. Czy to groźne dla człowieka? Jak stwierdził prof. dr hab. Piotr Stepnowski w rozmowie z dziennikarzem Markiem Mataczem, na razie nie ma powodów do obaw. Stężenia są niewielkie, ale z czasem może się to zmienić nawet w przypadku wód podziemnych. Ponadto woda pitna jest uzdatniana. Nie można też jednoznacznie określić jak poważna jest skala problemu, z pewnością w środowisku wodnym znajdują się leki "zarówno w formie niezmienionej, jak i biologicznie przetworzonej". Mogą tam pozostawać przez dłuższy czas, co powoduje określone efekty, w tym wpływ na organizmy żywe. Leki to bowiem substancje, które powstały w określonym celu. Najczęściej wykrywa się dostępny bez recepty diklofenak (preparaty są wykorzystywane w reumatologii np. w chorobie zwyrodnieniowej stawów, znalazł również zastosowanie w leczeniu bólu oczu, po urazach, przy miesiączce), a także lek przeciwpadaczkowy – karbamazepinę, czasem naproksen czy ibuprofen (zwalczają objawy stanu zapalnego i bólu). To nie wszystko. Profesor w artykule wspomina także o przeciwbakteryjnym sulfometoksazolu oraz pochodzących z terapii hormonalnych czy antykoncepcyjnych hormonach estrogennych (np. estriol, estradiol, etynyloestradiol).

Źródłem leków w środowisku są na ogół ścieki komunalne, dlatego monitorowano skutki awarii w oczyszczalni Czajka. Stężenia pięciu najczęściej występujących leków wykryto w Wiśle także w okolicy Płocka. Prof. Piotr Stepnowski tłumaczy, że takie substancje, kiedy już dostaną się do środowiska wodnego, wywołują określone skutki biologiczne. - Zarówno te odpowiadające pierwotnemu przeznaczeniu leków, jak np. antybiotyki oddziałujące na bakterie, jak i zupełnie niespodziewane działania, których nikt - projektując lek - nie przewidział. W tym przypadku warto przypomnieć tragiczny przypadek wyginięcia dużej części populacji sępa bengalskiego, żywiącego się padliną bydła, któremu podawano profilaktycznie diklofenak. Okazało się jednak, że ta substancja - przeciwbólowa w przypadku ssaków - jest śmiertelnie toksyczna dla ptaków. Udowodniono także, iż hormony estrogenne obecne w wodach nawet w niskich stężeniach mogą prowadzić do postępującej feminizacji samców niektórych gatunków ryb, utraty przez nich płodności, a przez to zaniku sporej części populacji. Z kolei między innymi z powodu dostających się do środowiska antybiotyków rośnie globalna antybiotykooporność bakterii. Udowodniono, że geny tej oporności u bakterii żyjących w oczyszczalniach ścieków wielokrotnie się powielają i siłą rzeczy przedostają do środowiska - czytamy w artykule.

Prof. zaznacza, że należy czynić starania, aby "rozpoznawać problemy środowiskowe, zanim dojdzie do klęski ekologicznej". Trzeba udoskonalać technologie stosowane do oczyszczania ścieków, gdyż te konwencjonalnie stosowane "nie zawsze są wystarczająco skuteczne do usuwania substancji farmaceutycznych ze ścieków".

Każdy z nas ma w swojej domowej apteczce sporo leków. Z pewnością nie powinno się ich wyrzucać do kosza na śmieci albo toalety. Pamiętajmy, że niepotrzebne leki powinno się oddawać do specjalnych pojemników (w aptekach), skąd farmaceutyki zabierane są do utylizacji. Niepotrzebne leki spala się w specjalnych, przystosowanych do tego piecach, a cały koszt operacji ponosi gmina. Wykaz aptek odbierających przeterminowane leki zamieszczony jest na stronie Ratusza. Przeterminowane leki są przyjmowane w Punkcie Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych przy ul. Tartacznej 2 (od poniedziałku do piątku w godz. 8.00 – 18.00, w soboty od godz. 10.00 do 14.00).

Prof. dr hab. Piotr Stepnowski jest kierownikiem Katedry Analizy Środowiska na Wydziale Chemii Uniwersytetu Gdańskiego oraz prorektorem ds. Nauki Uniwersytetu Gdańskiego. Napisał ponad 200 artykułów naukowych,które zostały opublikowane w międzynarodowych czasopismach naukowych, a także jest autorem trzech podręczników akademickich. Pełni również funkcję prezesa Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej oraz wiceprzewodniczącego Komitetu Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk.