25 września 1921 zaczęto zapisywać zupełnie nową kartę w historii szkoły - ówczesnego Gimnazjum Państwowego, a obecnej Małachowianki. Zacny patron zobowiązuje, a tym bardziej zbliżająca się rocznica niemal 100 lat od nadania najstarszej polskiej szkole imienia Stanisława Małachowskiego. Absolwenci postanowili działać, aby upamiętnić tamto wydarzenie pomnikiem przedstawiającym marszałka Sejmu Wielkiego.
- Niechże czcigodna postać 'polskiego Arystydesa' opromieniona aureolą Wielkiego Sejmu i Konstytucji Majowej, stanie się dla młodzieży polskiej wychowującej się w sędziwych murach prastarej uczelni, wzorem prawości i czystości duszy i czynów, cnoty obywatelskiej oraz zawsze chętnej gotowości do służenia Ojczyźnie - czytamy w akcie organizacyjnym ogłoszonym wówczas przez dr. Wacława Jezierskiego, wizytatora Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Jeszcze tego samego samego dnia Rada Miasta Płocka uchwaliła przemianowanie ulicy Gimnazjalnej na ulicę Stanisława Małachowskiego.
Jak to się zaczęło?
Nawet po opuszczeniu szkolnych murów, zostaje pamięć, grono ludzi spojone wspólnymi przeżyciami i wartościami. Zbliżająca się 100 rocznica zyskania przez szkołę zacnego patrona skłoniła absolwentów płockiego liceum do podjęcia inicjatywy budowy pomnika. Autorem inicjatywy jest Jan Koskowski, absolwent z 1963 roku, który jako pierwszy dostrzegł zbliżającą się setną rocznicę nadania szkole imienia wybitnej postaci historycznej Polski. Najwyraźniej miał dar przekonywania, skoro zdołał zainteresować pomysłem rówieśników na dorocznym spotkaniu koleżeńskim w czerwcu 2017 r. W ten sposób powstała 15-osobowa grupa założycieli w następującym składzie: Andrzej Boruszewski, Tadeusz Bystram, Lech Chyczewski, Ryszard Galbfach, Maria Kaczmarczyk, Maciej Kędzierski, Jan Koskowski, Wojciech Kowalski, Wojciech Krzywiński, Kazimierz Muszyński, Zbigniew Radzikowski, Agnieszka Sumińska, Stanisław Trzeciak, Andrzej Turowski, Andrzej Znamierowski. Już na pierwszym zebraniu 17 września 2017 r. zdecydowali, że warto założyć stowarzyszenie o nazwie „Towarzystwo Budowy Pomnika Marszałka Stanisława Małachowskiego” z siedzibą w Płocku, przyjęto statut, wybrano członków zarządu oraz komisji rewizyjnej. Stowarzyszenie figuruje w Krajowym Rejestrze Sądowym. Prezesem został absolwent roku 1963 – Lech Chyczewski. Inicjatywa budowy pomnika, jak zapewniają, otwarta jest dla każdego, nie tylko dla mieszkańców Płocka, ale Mazowsza, Polski, całej Europy, a także tych na innych kontynentach. Po prostu dla wszystkich.
Towarzystwo przekazało już szkole replikę laski marszałkowskiej. Oryginalna laska marszałka Sejmu Czteroletniego Stanisława Małachowskiego należy obecnie do zbiorów Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Dębowa, o wysokości 165 cm, jest bardzo prosta, zupełnie pozbawiona ozdób. Znajduje się na niej jedynie napis: "Laska, którą Stanisław Małachowski na Seymie pamiętnym Konstytucyją 3 maja piastował od roku 1788 do 1792". Laska marszałkowska nie miała dawniej jedynie symbolicznego - jak teraz - charakteru. Uderzaniem laską w podłogę uciszano zbyt burzliwie obradujących posłów. Zdarzyło się nawet, że jednego dnia marszałek złamał trzy laski, próbując uspokoić parlamentarzystów. Jej replika została wykonana przez Towarzystwo i przekazana do zbiorów muzeum szkolnego.
Pomnik
Wstępna wizja pomnika jest już gotowa i przedstawia odlaną z brązu postać marszałka w postawie stojącej o wysokości nie mniejszej niż 2 m. W lewej ręce swobodnie trzymana laska marszałkowska, w prawej konstytucja. Pod rzeźbą znajdowałby się cokół - prostopadłościan ze szlachetnego kamienia wysokości podobnej do wysokości sylwetki marszałka, a także z wygrawerowaną nazwą oficjalnej funkcji w pierwszej linijce, w drugiej - jego imię i nazwisko, w trzeciej rok urodzenia, objęcia i zakończenia funkcji, na końcu data śmierci.
A co z miejscem usytuowania pomnika? Najlepszy byłby dostępny plac w kształcie prostokąta, pięciokąta lub okręgu o promieniu nie mniejszym niż 5 m,, otoczony w tylnej części odpowiednio zaaranżowaną przestrzenią, aby wyeksponować pomnik, i ewentualnym żywopłotem nie wyższym niż 1/3 wysokości cokołu. Przy pomniku warto, jak dodają, umieścić informacje o marszałku, Konstytucji 3 Maja, głównych etapach w historii szkoły, akcie nadania imienia szkole oraz ulicy, 100-ej rocznicy tego wydarzenia, powstaniu pomnika, darczyńcach oraz stowarzyszeniu budowy pomnika.
Więcej o tej inicjatywie można dowiedzieć się na stronie Towarzystwa Budowy Pomnika Marszałka Stanisława Małachowskiego.
Fot. Towarzystwo Budowy Pomnika Marszałka Stanisława Małachowskiego.
