Choć administracja rządowa nie rozpoczęła prac nad tym pomysłem, sam dokument uruchomił szeroką dyskusję o sensowności dotychczasowych programów i sposobie finansowania państwa.
Zderzenie wpływów z PIT i kosztów największych programów socjalnych
Wnioskodawca petycji szczegółowo analizuje relację między wpływami z podatku PIT a wydatkami na trzy kluczowe świadczenia socjalne. Według jego szacunków wpływy z podatku dochodowego w 2024 roku wyniosły około 97,6 mld zł. Tymczasem koszt trzech programów, które proponuje zlikwidować, to łącznie około 97 mld zł:
- około 70 mld zł na 800 plus,
- około 13 mld zł na trzynastą emeryturę,
- około 14 mld zł na czternastą emeryturę.
Zdaniem autora petycji tak bliska wartość obu sum dowodzi, że cała operacja mogłaby być dla budżetu neutralna. Podkreśla on także, że ograniczenie możliwości odliczenia składki zdrowotnej nastąpiło dopiero po podwyższeniu kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł, co w jego ocenie osłabia argument o znaczących stratach fiskalnych.
Uproszczenie systemu podatkowego i efektywne stawki
Uproszczenie systemu podatkowego
W dokumencie przedstawiono również szczegółową analizę obecnego modelu opodatkowania. Autor petycji wskazuje na liczne ulgi, zniżki i preferencje, które sprawiają, że nominalne stawki podatkowe są dalekie od rzeczywistego obciążenia podatnika. Przywołuje dane Ministerstwa Finansów, z których wynika, że:
– dla pierwszego progu dochodowego efektywna stawka wyniosła 4,13 proc. w 2022 roku i 4,50 proc. w 2023 roku,
– dla drugiego progu efektywna stawka wyniosła odpowiednio 15,58 proc. w 2022 roku i 16,00 proc. w 2023 roku.
Wnioskodawca określa aktualne programy celowe jako „nieskuteczne” i twierdzi, że ich formuła nie spełnia pierwotnych założeń. Podkreśla, że bardziej opłacalny byłby prosty, powszechny system, w którym podatnik nie musi śledzić rozbudowanych rozliczeń.
800 plus — ocena skuteczności i celów świadczenia
Program 800 plus a polityka demograficzna
Petycja odnosi się również do efektów programu prorodzinnego. Zgodnie z dokumentem „program nie doprowadził do wzrostu dzietności, co było jego głównym celem”. Wskazuje również, że brak progów dochodowych zmienił jego charakter na typowy program socjalny, który według wnioskodawcy nie spełnia przypisanej mu roli.
13. i 14. emerytura — wnioski z dotychczasowego działania
Skuteczność dodatków dla seniorów
W dokumencie autor krytycznie ocenia trzynastą i czternastą emeryturę. Podkreśla, że świadczenia te „przekształciły się w stały dodatek, który obciąża budżet, ale ma ograniczony wpływ na poprawę sytuacji materialnej seniorów”. Zdaniem autora o wiele większe znaczenie ma kwota wolna od podatku wynosząca 30 tys. zł, która — w ocenie petycji — lepiej wpływa na finanse osób starszych.
Reforma podatku jako rozwiązanie powszechne
Powszechność korzyści i zmniejszenie biurokracji
W dokumencie mocno podkreślono różnicę między świadczeniami kierowanymi do wybranych grup a proponowaną zmianą podatkową. Autor wskazuje, że likwidacja podatku PIT objęłaby wszystkich podatników, co czyniłoby rozwiązanie powszechnym. Jego zdaniem pozwoliłoby to zwiększyć dochody netto pracujących i emerytów, a jednocześnie ograniczyć biurokrację: zniknęłyby rozliczenia roczne, konieczność wypełniania formularzy, system ulg oraz skomplikowane zasady odliczeń.
W petycji pojawia się również argument, że reforma wpisuje się w postulaty dotyczące podwyższenia kwoty wolnej do 60 tys. zł, których realizacja jest trudna przy obecnym deficycie i rosnących kosztach zbrojeniowych.
Samorządy a likwidacja PIT — pomysły na rekompensaty
Rekomensata dla samorządów
Ważną częścią dokumentu jest pula propozycji mających zapobiec utracie środków przez jednostki samorządu terytorialnego. Autor wskazuje trzy potencjalne mechanizmy kompensacyjne:
- zwiększenie udziału samorządów w podatku VAT z 46 proc. do 50–55 proc.,
- wprowadzenie udziału w podatku CIT na poziomie 10–15 proc.,
- zapewnienie corocznej rekompensaty centralnej odpowiadającej utraconym dochodom.
Dopuszcza również możliwość połączenia tych mechanizmów, np. poprzez model: 50 proc. VAT + 10 proc. CIT + dopłata z budżetu centralnego. Dodatkowo postuluje coroczną indeksację rekompensat, dostosowaną do inflacji lub wzrostu gospodarczego.
Nowy kierunek debaty o finansach publicznych?
Chociaż propozycja nie jest analizowana przez rząd, wywołała znaczący oddźwięk. W przestrzeni publicznej pojawiły się liczne pytania o sensowność istniejących programów socjalnych, adekwatność systemu podatkowego oraz możliwości uproszczenia systemu finansowania państwa. Niezależnie od dalszych kroków legislacyjnych, petycja stała się jednym z punktów odniesienia w dyskusji o przyszłości polskiej polityki społecznej.
Komentarze (0)